Điện thoại mạng chính là hệ thống truyền tiếng nói bằng mạng dữ liệu. Do thường dùng là mạng liên kết, mà mạng liên kết lại dùng tiêu chuẩn IP, cho nên điện thoại mạng lại gọi là điện thoại IP.
Điện thoại mạng ban đầu được thực hiện bởi máy tính của chủ thuê bao. Bên nói đưa tiếng nói vào máy tính qua ống nói (micrô), máy tính sau khi đã mã số hóa lời nói thì truyền cho máy tính bên nghe qua mạng liên kết rồi hoàn nguyên thành lời nói mà phát ra. Điện thoại mạng có tính thương mại về sau thì lại được thực hiện qua “cổng mạng”. Cổng mạng là hệ thống máy tính chuyên dụng, là giao diện giữa mạng liên kết và điện thoại bình thường. Khi sử dụng điện thoại mạng thì chủ thuê bao điện thoại nội thị thông thường để liên kết với cổng mạng gần đó. Giữa các cổng mạng lại dùng mạng kết nối để truyền tải lời nói đã số hóa. Chỉ cần cung cấp mã điện thoại của bên nghe thì cổng mạng kết nối bên nói sẽ có thể tự động tìm ra cổng mạng nội hạt bên nghe, và thiết lập mối liên hệ. Tiếp đó thì cổng mạng bên nghe sẽ gọi bên nghe qua điện thoại nội hạt. Cuối cùng là nối thông đường dây điện thoại. Cổng mạng được tiêu chuẩn hóa, các nhà cung cấp khác nhau cũng có thể kết nối với nhau và phục vụ cho nhiều thuê bao hơn, chủ thuê bao thì không cần phải có thiết bị gắn kèm đã có thể dùng mạng kết nối để gọi điện thoại đường dài thay cho mạng điện thoại đường dài.
Vậy điện thoại mạng có đặc điểm gì? Điều này cần phải trình bày từ sự khác biệt của mạng điện thoại và mạng kết nối. Khi ta gọi điện thoại, khi điện thoại đã nối đường dây thì trên mạng điện thoại sẽ duy trì một đường thông từ A đến B. Dù chúng ta không nói thì người khác cũng không thể sử dụng được bộ phận dung lượng mạng này. Dù cho toàn mạng có bận rộn đến đâu, chúng ta chỉ cần nối thông thì chất lượng đường dây cũng không bị ảnh hưởng. Kiểu phương thức kết nối này gọi là trao đổi đường điện. Trong mạng liên kết, số liệu sẽ bị chia ra từng nhóm (gói), mỗi nhóm được truyền tải riêng rẽ trên mạng và sẽ chia sẻ dung lượng mạng với nhóm đến từ chủ thuê bao khác. Đó gọi là trao đổi nhóm (gói). Phương thức truyền tải này cũng tựa như việc gửi bưu kiện. Nếu đồng thời gửi đi nhiều bức thư từ A đến B, thì thời gian đến của mỗi bức thư và trạm trung chuyển của lộ trình sẽ có thể khác nhau. Khi mà tổng phụ tải của bưu điện là quá nặng thì có thể bưu phẩm sẽ bị chậm trễ hoặc thất lạc.
Điện thoại mạng sử dụng mạng kết nối. Khi nối đường dây rồi thì hai bên thường là có tới một nửa thời gian là yên lặng. Thời gian này thì mạng sẽ không cần phải truyền tải số liệu cho một bên nào cả. Lại thêm kĩ thuật nén lời nói số hóa thì có thể giảm thiểu lượng số liệu xuống dưới 1/10 của điện thoại thông thường. Bởi vậy gọi điện thoại mạng thì dung lượng mà chủ thuê bao cần đến là khá ít. Thế nhưng vì không duy trì trước đường dây mà khi đường điện bận rộn sẽ có thể làm cho lời nói bị chậm lại, xuất hiện hiện tượng lời nói bị nhắt quãng. Nếu tiến hành việc nén lời nói lại thì sẽ còn ảnh hưởng đến chất lượng thông tuyến. Điện thoại mạng không có tiêu chuẩn phổ biến như điện thoại thông thường, chất lượng của nó sẽ thay đổi rất nhiều tùy nơi, tùy lúc.
Ngoài các nhân tố trên ra thì nguyên nhân chủ yếu việc lưu hành điện thoại mạng là ngành điện thoại đường dài ở rất nhiều quốc gia đã chịu ảnh hưởng chi phối của độc quyền hoặc chính phủ, cước phí điện thoại có cao lên. Điện thoại mạng đã tránh né mạng điện thoại đường dài và có thể hạ giá để cạnh tranh. Đương nhiên là tình hình thương mại này sẽ có thay đổi. Nhìn xa ra thì tiềm lực lớn nhất của điện thoại mạng là chỗ cung cấp dịch vụ như kết nối nhiều điểm, kết nối số liệu và lời nói, cái mà điện thoại thông thường không thể cung cấp. Về mặt này còn chờ xem sự mở
rộng không ngừng của nó.
Sự phổ biến của điện thoại mạng cũng thúc đẩy sự phát triển của kĩ thuật mạng kết nối. Để giải quyết nhược điểm của việc chia gói trao đổi là chậm trễ và độ tin cậy, người ta đã đưa ra khá nhiều kĩ thuật mới mà tiếp thu ưu điểm trao đổi đường điện, lại vừa hết sức có thêm tiêu chuẩn hiện có. Một thế hệ mạng số mới đã ứng dụng khái niệm chất lượng dịch vụ nhiều đẳng cấp, ưu tiên thông qua đối với dữ liệu đòi hỏi tính thức thời cao. Có thể nói cung cấp dịch vụ multimedia trên cùng
một mạng dữ liệu thì sẽ phải đáp ứng cho các hộ khác nhau với giá tiền và tính năng khác nhau. Và
đó là một hướng phát triển quan trọng của mạng dữ liệu hiện nay (Ngày nay khi có yahoo, messenger, skype, v.v. thì điện thoại mạng rất tuyệt vời – btv).